شاید بررسی رابطه ی راهبردی میان ایران و عراق به بررسی دقیق ژئوپلیتیک منحصر نباشد. رابطه ی اقتصادی، اجتماعی و تأثیرگذاری سیاسی این دو کشور بر هم، هموار از سوی قدرت‌های فرا منطقه ای موردتوجه قرارگرفته است. ایجاد اختلاف در میان قبایل مرزی، افزایش بحران‌های هویتی و نیز ایجاد تنش از سوی عناصر فرا منطقه ای در میان اقوام مرزی، بخشی از عناصر تأثیرگذار در این دو کشور بوده است. اما در این نوشتار به بررسی مهم‌ترین حادثه ی چند سال اخیر در منطقه می‌پردازیم و تأثیرات متقابل آن را ارزیابی می‌نماییم.
انقلاب اسلامی پس از هدف‌گذاری و مقابله با دو جریان استعماری در شرق و غرب با شعار استقلال، آزادی و اجرای قوانین اسلامی در ایران طنین‌انداز شد. رهبری بزرگ امام خمینی ره در این انقلاب، نقش بی‌بدیلی داشت. حملات شدید و افشاگری‌های عظیم این شخصیت الهی توانست جنبش مردمی و بزرگی را در جامعه هدایت نماید. بر همین اساس پس از چند سخنرانی دولت وابسته ی پهلوی تاب تحمل سخنان و افشاگری‌های این شخصیت الهی را نداشت؛ تا جایی که این مردم بزرگ و الهی را به ترکیه و سپس عراق تبعید نمود. حضور امام به‌عنوان زعیم شیعیان ایران و رهبر انقلابی مردم مسلمان که اسلام سیاسی را یک اصیل برای خود پذیرفته بود، در وهله ی اول برای مدارس علمیه ی نجف که سالیان دراز پس از مشروطه در مسائل سیاسی و حوادث درونی ایران نقش‌آفرینی نداشت، خوش‌آیند نبود. لذا جریان استکبار به سرکردگی آمریکا بر آن بود تا با تبعید امام به نجف و قرار دادن ایشان در برابر تعداد بی‌شماری مجتهد و صاحب‌نظر، امام را به حاشیه براند. اما توجه دقیق و نیز شخصیت الهی امام مانع از این رفتار استکبار گردید. بینش مرجعیت عراق به‌ویژه شهید صدر ره به‌عنوان یکی از بزرگان، مشاهیر و عالمان نجف که همچون امام راحل ره بینش دقیقی از وضع شیعیان و مسلمین جهان در آن روز داشت، همسو با گفتمان انقلاب اسلامی به صحنه آمد. حضوری که در استقبال از امام راحل در ابتدای ورود به نجف، حمایت از انقلابیون ایرانی و… مؤید این مدعا است. درواقع شهید صدر به‌عنوان یکی از اساتید بزرگ نجف توانست نقش به سزایی در شناختن امام راحل به جامعه ی مذهبی عراق داشته باشد. نوشتن شش جلد کتاب «الاسلام یقود الحیاهٔ» نمونه ای این روشنگری و ایجاد بسترهای هویتی از سوی این شهید بزرگوار در مردم عراق است. کتابی که شامل بحث‌هایی همچون قانون اساسی جمهور اسلامی ایران، منابع قدرت دولت اسلامی و… را در خود جای‌داده است. لذا این رفتار و نیز قدرتمندی شیعیان عراق پس از پیروزی انقلاب اسلامی و ایجاد بیداری در درونشان مبنی بر توانایی مقابله با عمال استکبار و جریان استثماری، توانست موجی از انزجار را علیه حکومت بعثی صدام حسین به وجود آورد. همراه شدن این بیداری و نیز راهپیمایی‌های حمایتی از نظام اسلامی ایران در عراق، سرانجام منجر به شهادت شهید صدر، خواهر گرامی‌شان و نیز سرکوب شدید شیعیان در عراق شد. اما این ابتدای راه بیداری مردم مسلمان عراق بوده است. مردمانی که در سال‌های بعد نقش بسزایی در حمایت از انقلاب اسلامی به‌ویژه در زمان دفاع مقدس داشته‌اند.
وقوع جنگ تحمیلی در سال ۱۳۵۹ به‌شدت مورد نکوهش مسلمانان عراقی به‌ویژه شیعیان آن بوده است. تا جایی کشتن، تهدید و ارعاب خانواده ی شیعیان توسط حکومت بعث و دفاتر استخبارات آن به‌شدت به‌عنوان یک اصل در عراق پذیرفته‌شده بود. لذا ایجاد بحران نظامی و حمله ی عراق به حمایت دو بلوک شرق و غرب علیه جمهوری اسلامی ایران، موجی از پناهنده شدن شیعیان و مسلمانان عراقی را به‌سوی ایران سرازیر نمود. این حضور که بعدها در قالب یگان‌های سازمان بدر و… در دفاع مقدس شناخته شد، توانست پیروزی‌های همچون بدر، خیبر، والفجر ۸ و… را به دنبال داشته باشد. بر همین اساس حضور گسترده ی انقلابیون و مدافعین اصیل حریم اسلام و تشیع عراقی در ایران توانست پیام انقلاب را در لایه‌های مختلف عراق طنین‌انداز نماید.
اما این نیز سرانجام تأثیرگذاری انقلاب اسلامی در عراق نبود. شهادت شهید صدر، تشکیل مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق توسط شهید حکیم و نیز راه‌اندازی سازمان نظامی – فرهنگی بدر آن‌چنان موجی در عراق ایجاد نمود که پس از سقوط صدام توسط اربابانشان در سال ۲۰۰۳، مردم عراق رو به‌سوی مرجعیت شیعه و مبارزان علیه دولت بعثی آوردند. رفتاری که هیچ‌گاه توسط آمریکا قابل پیش‌بینی نبود و آن را نمی‌پذیرفت. بر همین اساس جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از وظایف خود در دفاع از مستضعفین جهان و نیز صدور انقلاب اسلامی، دست به حمایت از مدافعین اصلی عراق و نیز صدور ارزش‌های انقلاب اسلامی ایران به‌سوی کشور همسایه ی خود پس از سقوط حزب بعث در عراق زد. این صدور تا آنجا پیش رفت که توانست همواره جریان‌های مقاومت و نزدیک به ایران به‌عنوان بالاترین ائتلاف در عراق از سوی مردم برگزیده شوند.
اما آنچه که باید به‌عنوان نتیجه‌گیری به آن در این نوشتار بررسی کرد، نقش‌آفرینی راهبردی و اساسی انقلاب اسلامی ایران در عراق پس از صدام است. نقش‌آفرینی که همراه با حفظ ارزش‌ها، دفاع از استقلال مردم عراق و عدم‌مداخله در مناقشات میان مردم عراق بوده است.
درواقع جمهوری اسلامی ایران توانست با حمایت از مردم مظلوم عراق همواره در کنار آنان به مقابله با استکبار جهانی به‌ویژه آمریکا بپردازد و او را از جغرافیای سیاسی عراق به عقب راند. رفتاری که هیچ‌گاه توسط حامیان رژیم کودک کش صهیونیستی بر نتابیده شد تا جایی که حمایت از گروه‌های تروریستی مختلف همچون القاعده، داعش، سلفی‌های تکفیری و… در عراق برای بی‌ثبات‌سازی منطقه ی غرب آسیا یک اولویت راهبردی و اساسی قلمداد گردید. اما برخلاف این راهبرد جمهوری اسلامی ایران نه تنها در مقابل این راهبرد غلط و آلوده ایستادگی کرد بلکه آموزش، هدایت و نیز حمایت اساسی از مردم و حکومت مردمی عراق را بر خود لازم دید و توانست با الگوسازی از نظام اسلامی، جامعه ی عراقی را در برابر تهدیدات برونی و درونی مستحکم نماید که نمونه ی آن لبیک بی‌شمار ملت عراق به فتوای مرجعیت در دفاع از کیان اسلام و جغرافیای سیاسی عراق بوده است. لذا توجه به عراق از سوی انقلاب اسلامی ایران می‌تواند حلقه ی مستحکم مقاومت را در منطقه حفظ گردد و تهدید بالقوه ای علیه تنها رژیم آپارتاید، کودک کش و ددمنش جهان (صهیونیست) باشد. تهدیدی که پیام اساسی انقلاب اسلامی بوده و هست و برای علمی کردن آن از هیچ تلاشی فروگذار نیست.
منتشر شده در :
خبرگزاری تسنیم
خبرگزاری دانشجو
پایگاه تحلیلی ایران اسلامی
گروه مطالعات راهبردی سراج بلیغ
